Οι πληροφορίες προέρχονται από τη διπλωματική εργασία του Ευάγγελου Καταφύλη, Υπότροφου Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», «Το μουσουλμανικό εορτολόγιο: Σχέσεις και διαφορές μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού κύκλου εορτών». Σύνδεσμος ανάκτησης της εργασίας: http://ikee.lib.auth.gr/record/105736/files/gri-2008-1533.pdf
Σημείωση: Οι γιορτές που αναφέρονται στο Διαθρησκειακό Ημερολόγιο, προέρχονται από τη σουνιτική παράδοση.
Λαιλάτ αλ-Μιράζ (Lailat al-Miraj-Η Γιορτή του Ταξιδιού της Νύχτας)
Γιορτάζεται η ανάμνηση του νυχτερινού ταξιδιού του Προφήτη στον ουρανό. Κατά την παραμονή του εκεί ο Μωάμεθ έλαβε από το Θεό την εντολή για τον τρόπο προσευχής. Το ταξίδι του Προφήτη από την Μέκκα στην Ιερουσαλήμ ονομάζεται Isra και η ανάβασή του από την Ιερουσαλήμ στον παράδεισο Miraj. Και τα δύο γεγονότα μαζί είναι γνωστά ως η Νύχτα του Ταξιδιού, η οποία αρκετές φορές απεικονίζεται σε βιβλία με περσικές μινιατούρες και φέρει το όνομα Miraj-Nameh398. Η ιστορία της ανάβασης, όταν ερμηνεύεται ως ένα εσωτερικό ταξίδι που οδηγεί στο όραμα του Θεού, λειτουργεί ως πρότυπο για τη μουσουλμανική πνευματική αφοσίωση. Στις περισσότερες μουσουλμανικές χώρες, τα τεμένη σχεδόν στο σύνολό τους φωταγωγούνται για ολόκληρη τη νύχτα, δείχνοντας τη μεγάλη σημασία της αποκάλυψης του Κορανίου στη γη426. Στην Τουρκία η γιορτή ονομάζεται και Γιορτή του Φωτός (Kandil), και οι πιστοί νηστεύουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σε άλλες περιοχές, όπως το Κασμίρ, γιορτάζεται για μία ολόκληρη εβδομάδα427. Κατά τη διάρκεια της νύχτας οι μουσουλμάνοι οργανώνουν θρησκευτικές συγκεντρώσεις στα τεμένη ή σε σπίτια συζητώντας για τη ζωή του Προφήτη τους428. Τελούν την προσευχή πέντε φορές και ακούν διάφορες αφηγήσεις αυτού του γεγονότος, το οποίο, όπως πιστεύουν, αποτελεί σημάδι της υπεροχής του Προφήτη και απόδειξη των προνομίων που έδωσε ο Θεός στη μουσουλμανική κοινότητα. Θεωρείται επίσης ένα σύμβολο της μυστικής ανόδου του ανθρώπου στο Θεό. Η ανάβαση του Προφήτη χρησιμοποιείται ως ένα πρότυπο για την περιγραφή του ταξιδιού της ψυχής των νεκρών στο θρόνο του θείου κριτή.
Λαϊλάτ αλ Μπαράχ (Laylat al-Barah-Η Νύχτα της Ανεξαρτησίας ή της Κατανομής ή του Διατάγματος)
Στις 14ης του όγδοου ισλαμικού μήνα, Shaban, κατά την διάρκεια της νύχτας, σε πολλά μέρη του ισλαμικού κόσμου πραγματοποιούνται θρησκευτικοί εορτασμοί. Στην Αραβία η γιορτή αυτή είναι γνωστή με το όνομα Λαϊλάτ αλ Μπαράχ. Επιπλέον, είναι η νύχτα της πανσελήνου, δεκαπέντε μέρες πριν την έναρξη του Ραμαζανιού, κατά την οποία ο Προφήτης άρχιζε τις προετοιμασίες για τη μεγάλη νηστεία429, γι’ αυτό και είθισται να ονομάζεται «η πόρτα του Ραμαζανιού»430. Πρόκειται για μία περίοδο που οι πιστοί πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τη νηστεία, γι’αυτό και όλος ο μήνας θεωρείται ιερός. Πολλοί πιστοί μένουν άγρυπνοι τη συγκεκριμένη νύχτα, προσφέροντας ευχαριστίες στον Αλλάχ για το σπίτι, την οικογένεια και τους συγγενείς τους, όπως και για τα καλά πράγματα που τους συμβαίνουν στη ζωή 431. Οι μουσουλμάνοι πιστοί έχουν την πεποίθηση ότι η μοίρα τους για το επόμενο ημερολογιακό έτος διαμορφώνεται εκείνη την νύχτα.
Η νύχτα αυτή ονομάζεται και «νύχτα της κατανομής», επειδή πιστεύεται ότι
τότε ο Θεός διανέμει σε κάθε πλάσμα το μερίδιό του για όλο το χρόνο. Κάποιοι άλλοι
πιστεύουν ότι πρόκειται για την νύχτα κατά την οποία η συγχώρεση των αμαρτιών
μπορεί να επιτευχθεί πιο εύκολα. Μία άλλη εκδοχή είναι ότι τη νύχτα αυτή οι ψυχές
μπορούν να επιστρέψουν στη γη και να επισκεφτούν τα προηγούμενα σπίτια τους. Φαγητά, γλυκά και ψωμιά (halwa και luchi-s) μοιράζονται στους φτωχούς, με σκοπό να φανεί στον Αλλάχ πόσο ευγνώμονες είναι οι πιστοί για τα αγαθά που έχουν440, ενώ εορταστικά φαγητά ανταλλάσσονται μεταξύ φίλων και συγγενών. Μετά το φαγητό όλα τα μέλη της οικογένειας ξαγρυπνούν, συμμετέχοντας στην ανάγνωση του Κορανίου, και απαγγέλλουν προσευχές για όση ώρα επιθυμούν.
Ραμαζάνι
Η σημασία του Ραμαζανιού έγινε ακόμη πιο σημαντική, επειδή αυτό το μήνα ο Θεός κάλεσε τον Μωάμεθ να γίνει Προφήτης δίνοντάς του τις πρώτες αποκαλύψεις του Κορανίου141. Ως γνωστόν το Κοράνι πιστεύεται ότι αποκαλύφθηκε τμηματικά κατά τη διάρκεια μιας περιόδου είκοσι τριών ετών. Η πρώτη αποκάλυψη έγινε στο Μωάμεθ τη νύχτα της 24ης του συγκεκριμένου μήνα, όταν βρισκόταν σε απομόνωση στη σπηλιά του όρους Χίρα. Παραδοσιακά κατά τον εορτασμό του Ραμαζανιού οι άνθρωποι απαγγέλλουν ποιήματα, ahazij, οι δρόμοι φωτίζονται περισσότερο, οι αντιπαραθέσεις σταματούν ενώ οι συγγενείς και φίλοι συγχαίρουν ο ένας τον άλλον. Στο παρελθόν, αυτή η τελετή συγχαρητηρίων γινόταν με επισκέψεις. Σήμερα, γίνεται συνήθως από το τηλέφωνο, εντούτοις για τους πιστούς παραμένει καθήκον να επισκεφτούν τα μέλη της οικογένειάς τους. Η νηστεία κατά την διάρκεια του μήνα αυτού αποτελεί έναν από τους πέντε στύλους του Ισλάμ. Το Ραμαζάνι πάντοτε θεωρούνταν από τους περισσότερους μουσουλμάνους ως το σημαντικότερο από τα τελετουργικά τους καθήκοντα. Ακόμη κι αν ένα πρόσωπο δεν συμμορφώνεται, για παράδειγμα, με την απαίτηση των πέντε προσευχών ημερησίως, είναι πολύ πιθανόν να τηρεί τη νηστεία την περίοδο αυτή. Η νηστεία είναι ένας τρόπος οι πιστοί να εξισωθούν κοινωνικά και να εξασφαλισθεί η αλληλεγγύη μεταξύ τους. Στις μέρες μας το Ραμαζάνι έχει γίνει η μεγάλη εκδήλωση της ενότητας του Ισλάμ, ο μήνας όπου οι μουσουλμάνοι αποκτούν μεγαλύτερη συνείδηση του παρελθόντος τους και επιβεβαιώνουν τις σχέσεις τους με τους προγόνους τους. Ο Μωάμεθ ήταν αυτός που έδωσε οδηγίες στους οπαδούς ότι η νηστεία του Ραμαζανιού ήταν σημαντική, καθώς αποτελεί ένα σημάδι υποταγής του σώματος και του πνεύματος τους στο Θεό. Επιπλέον, θεωρείται μεγάλη αγένεια να τρώει, να πίνει ή να καπνίζει κανείς μπροστά σε κάποιον που βρίσκεται σε κατάσταση νηστείας.
Λαιλάτ αλ-Καντίρ (Lailat al Qadir-Η Νύχτα της Δύναμης)
Μία από τις δέκα τελευταίες νύχτες του Ραμαζανιού είναι ιδιαίτερα ιερή, και αυτή είναι «η νύχτα του πεπρωμένου». Η λέξη lail ή Laila σημαίνει νύχτα και η λέξη qadr αρχικά σημαίνει μέτρημα. Lailat al Qadir όμως σημαίνει και νύχτα του μεγαλείου ή της μεγαλειότητας. Καλείται επίσης και νύχτα του μέτρου, επειδή αποτέλεσε τη βάση για τη νέα αποκάλυψη του Κορανίου στον κόσμο του Ισλάμ, που περιέχει ένα σύνολο εντολών, γεμάτων από σοφία και γνώση. Για τον ίδιο λόγο 236 M. Geijbels, ό.π., σσ. 16-17. 237 Mai Ahmad Zaki Yamani, ό.π., σ.86. 238 Hossein Seyyed Nasr, ό.π., σ. 93. 53 καλείται και ευλογημένη ή κορυφαία νύχτα239. Πρέπει να σημειωθεί πως το lailat είναι μια πνευματική εμπειρία του Προφήτη και γενικότερα είναι η πνευματική εμπειρία του ατόμου, την οποία βιώνει την περίοδο του Ραμαζανιού, προκειμένου να πλησιάσει περισσότερο το Θεό.
Ίντ αλ-Φιτίρ (Id al-Fitr-Η Γιορτή του τέλους της νηστείας ή Μικρή γιορτή)
Η λέξη fitr, σημαίνει αρχίζω, και από την ίδια ρίζα παράγεται επίσης η λέξη fitra, που σημαίνει φύση. Η λέξη iftar σημαίνει τη διακοπή της νηστείας και αναφέρεται σε εκείνον που έχει επιστρέψει στη 252 Maqsood Ruquiyyah Waris, ό.π., σ. 64. 253 Janis Hannaford, ό.π., σ. 17. 254 Khadijah Knight, ό.π., σ. 31. 255 Maqsood Ruquiyyah Waris, ό.π., σ. 64. 256 M. Geijbels, ό.π., σ. 17. 257 Annemarie Schimmel, ό.π., σ. 456. 258 Στα τουρκικά λέγεται küçük Bayram ή şeker Bayrami. E. Mittwoch,“Id al-Fitr”, E.Ι., τ. 8, σ. 1008. 56 φυσική κατάσταση ή έχει εκπλήρωση το αίτημα της φύσης- από εκεί φαίνεται να προέρχεται το όνομα al-Fitr259. Όπως είναι αναμενόμενο, το τέλος του Ραμαζανιού εορτάζεται με ιδιαίτερη χαρά και πανηγυρισμούς. Η πρώτη μέρα της γιορτής αρχίζει με ένα γεύμα που γίνεται ιδιαίτερα νωρίς και ονομάζεται το γεύμα του Ίντ αλ-Φιτίρ. Οι εορτασμοί της επόμενης ημέρας του Ραμαζανιού για ολόκληρη την κοινότητα αρχίζουν με ελεημοσύνες, μια εξευμενιστική προσφορά, που γίνεται για τους φτωχούς στο όνομα του Θεού και η οποία περιλαμβάνει συνήθως φρούτα και αλεύρι274. Για τη συγκεκριμένη γιορτή, αλλά και για όλες τις γιορτές, οι μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνούν εκείνους που δεν είναι οικονομικά τόσο ευκατάστατοι. Νωρίς το πρωί χιλιάδες πιστοί συγκεντρώνονται στα τεμένη. Η γιορτή περιλαμβάνει την ειδική προσευχή, η οποία πραγματοποιείται από όλη την κοινότητα μαζί, σε έναν ανοιχτό χώρο προσευχής που ονομάζεται μουσαλά (mussala) 2
Ίντ αλ-Αντχά (Id al-Adha -Η Γιορτή της Θυσίας)
Η γιορτή Id al-Adha σημαίνει κυριολεκτικά «η γιορτή της Θυσίας». Η λέξη adzha, που είναι ο πληθυντικός του adzhat, σημαίνει θυσία302. Επίσης, είναι γνωστή και ως Ιντ αλ-Καμπίρ (Id al-Kabir, η μεγάλη γιορτή), ενώ στην Τουρκία και τη Αίγυπτο ονομάζεται και Κουρμπάν Μπαϊράμ ή Μπουγιούκ Μπαϊράμ (Kurban Bayram ή Büyük Bayram, Γιορτή των Θυσιών). Γενικά είναι γνωστή ως «γιορτή της αγελάδας» (baqr-i) και θεωρείται η δεύτερη πιο σημαντική γιορτή του Ισλαμικού ημερολογίου μετά την Ιντ αλ-Φιτίρ303. Γιορτάζεται δύο μήνες και εννιά μέρες μετά τη γιορτή Ιντ αλ-Φιτίρ304. Η προέλευση της γιορτής σχετίζεται με τη μετοίκηση του Μωάμεθ στη Μεδίνα (έτος Εγίρα, 622), όπου υπήρχε σημαντική ιουδαϊκή παροικία και οι μονοθεϊστικές του ιδέες ήταν περισσότερο οικείες στο πληθυσμό. Ο Μωάμεθ καθόρισε την ημερομηνία της γιορτής στις 10 του μήνα Dhu lHidjdja, την ίδια εποχή δηλαδή που οι Άραβες πρόσφεραν τις θυσίες τους στο θυσιαστήριο. Μέρος του τελετουργικού των Αράβων κατά τη διάρκεια του προσκυνήματός τους στη Μέκκα ήταν η προσφορά των ζώων για θυσία. Εκτός από τα δώρα, φαγητά και ρούχα, ένα κύριο χαρακτηριστικό της γιορτής είναι και η αγορά ζώων για θυσία, καθώς και οι φιλανθρωπικές πράξεις. Οι μουσουλμάνοι επισκέπτονται την αγορά δύο ή τρεις βδομάδες νωρίτερα, για να αγοράσουν ένα ζώο: καμήλα, πρόβατο, αγελάδα ή κατσίκα. Τα ζώα που αγοράζονται, είτε φυλάσσονται στα σπίτια, είτε δίνονται σε βοσκό για να τα φροντίζει μέχρι τη θυσία309. Η θυσία αυτή, κατά το Ισλάμ, ανανεώνει την αίσθηση αφοσίωσης, αφιέρωσης, επανασύνδεσης και δέσμευσης με τον Θεό. Η πραγματική θυσία του ζώου συμβολίζει έτσι την ιδέα της θυσίας και της αυτοθυσίας.
Μουχαράμ αλ-Χαράμ (Muhharam al-Haram)
Η γιορτή αυτή συνδέεται με την μουσουλμανική Πρωτοχρονιά, το όνομα της σημαίνει «το από τη θρησκεία απαγορευμένο» και γιορτάζεται μετά την εμφάνιση της νέας σελήνης343. Ο μήνας Μουχαράμ ορίστηκε ως ο πρώτος μήνας του μουσουλμανικού έτους από τον Χαλίφη Ομάρ (634-644)344. Επίσης, σχετίζεται άμεσα με την Εγίρα, την μετοίκηση δηλαδή του Προφήτη από τη Μέκκα στη Μεδίνα, σηματοδοτώντας την νέα εποχή της επιτυχίας και της εξάπλωσης του Ισλάμ ως θρησκεία.
Ασουρά (Αshura)
Η λέξη Ασουρά σημαίνει στα αραβικά «δέκα» και το όνομα της γιορτής σημαίνει κυριολεκτικά δέκατη ημέρα349. Η ονομασία της προέρχεται από την εβραϊκή λέξη asor με αραμαϊκή κατάληξη350. Η Ασουρά εορτάζεται την δέκατη μέρα του πρώτου μήνα του ισλαμικού έτους Muharram. Είναι ημέρα ευλογίας, ευλάβειας για όλους τους μουσουλμάνους και αποτελεί μια ξεχωριστή γιορτή ειδικά για τους Σουνίτες. Η υιοθέτηση της γιορτής από τους μουσουλμάνους σχετίζεται με την μετοίκηση του Μωάμεθ στην Μεδίνα. Την περίοδο της Ασουρά δεν πραγματοποιούνται ειδικές τελετές, όπως συμβαίνει με τις υπόλοιπες ισλαμικές γιορτές, παρόλα αυτά η παρουσία του μουσουλμάνου πιστού στο τζαμί θεωρείται απαραίτητη359. Η νηστεία δεν είναι
υποχρεωτική για τους μουσουλμάνους, ωστόσο πολλοί είναι εκείνοι που νηστεύουν
και προσφέρουν φιλανθρωπίες360. Την ημέρα αυτή επίσης συνηθίζεται τα παιδιά των
ιεροδιδασκαλείων να πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα λέγοντας τραγούδια και
κάνοντας εράνους και ο χώρος της Κααμπά το διάστημα αυτό είναι όλη την ημέρα
προσβάσιμος στους επισκέπτες.